Enfeksiyon hastalıklarının tedavi ve korunmasında vitamin ve mineraller

0
1372

Enfeksiyon vücudun mikroorganizmalar tarafından istila edilmesi olarak tanımlanmaktadır. Her hastalık yapan mikroorganizma her insanda hastalık belirtilerine neden olmaz. Bunu belirleyen o kişinin bağışıklık sisteminin gücüdür. Bağışıklık sisteminin çalışabilmesi, yani vücudun enfeksiyonlara karşı direnç göstemesi çok sayıda faktöre bağlıdır. Beslenme bağışıklık sistemini doğrudan etkileyen en önemli faktördür. Beslenme-bağışıklık sistemini ilişkisi oldukça hassastır. Vitamin ve mineral gibi bazı besin öğelerinin sınırda yetersizlikleri durumunda bile, bağışıklık sistemi işlevleri baskılanır ve enfeksiyon riski artar.

Bu yazıda Prof. Dr. Ahmet Aydın 13 Mayıs 2005 Istanbul’da yapılan IV. Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Kongresinde yaptığı konuşmayı bulacaksınız.

Enfeksiyon vücudun mikroorganizmalar tarafından istila edilmesi olarak tanımlanmaktadır. Her hastalık yapan mikroorganizma her insanda hastalık belirtilerine neden olmaz. Bunu belirleyen o kişinin bağışıklık sisteminin gücüdür.

Beslenme bağışıklık sistemini doğrudan etkiler ve bu ilişki oldukça hassastır. Bazı besin öğelerinin sınırda yetersizlikleri durumunda bile, bağışıklık sistemi işlevleri baskılanır ve enfeksiyon riski artar (1). Enfeksiyonlar sırasında gelişen metabolik hız artışı, besinlerin dağılımındaki değişiklik, enflamatuar (iltihabi) ve immün (bağışık) cevabın uyarılması besin öğesi gereksinimlerini arttırır.

Bağışıklık sisteminin fonksiyone etmesi, yani vücudun enfeksiyonlara karşı direnci çok sayıda faktöre bağlıdır. Rafine şeker ve un tüketiminin artması, besin ve diğer maddelere karşı alerjiler, aşırı alkol tüketimi, stres ve az spor yapma gibi faktörler immün sistemi zayıflatarak enfeksiyon eğilimini artırırlar (2-7).

Bütün bu faktörlerin yanında immün fonksiyonların idamesini sağlayan vitamin, mineral ve diğer makro ve mikro besin maddelerinin yetersizlikleri de enfeksiyonlara karşı duyarlılığı arttırmaktadırlar.

Başta A ve C vitaminleri olmak üzere probiyotikler, selenyum , çinko ve mülti vitamin-mineral preparatları enfeksiyonlara karşı kesin ya da kısmi yararı gösterilen besin destekleridir. Bunlar içinde en çalışma yapılanların başında A ve C vitaminleri gelmektedir.

A vitamini

A vitamini immün sistemi uyararak solunum ve mide-barsak sümüksü zarlarını mikroorganizmaların istilasına karşı korur. A vitamininin enfeksiyonlara karşı olan bu olumlu etkileri daha çok A vitamini yetersizliğinin olduğu hastalara kendini göstermektedir. Diyetinde yeterli A vitamini olan kişilere A vitamin takviyesi yapmanın etkisi ya çok az ya da yoktur; hatta doz biraz aşarsa tehlike de yaratabilir (8-16).

Ayrıca A vitamini takviyesi yararı sadece ishal, kızamık ve tbc gibi enfeksiyonlarda görülmekte, örneğin pnömonilerde böyle bir etki görülmemektedir(16-19). Bu nedenle diyetsel eksiklik düşünülmeyen ve malabsorpsiyonu olmayan kişilere proflaktik A vitamini vermek gereksizdir.

C Vitamini (askorbik asit)

C Vitamininin enfeksiyon (bulaş) ve enflamasyon (iltihap) üzerine olan etkileri şunlardır(20-25);

1. Fagositozu artırmak

2. İmmünglobulin sentezini (IgG, IgM) artırmak

3. Kompleman sentezini artırmak

4. Interferon sentezini artırmak

5, Antienflamatuvar prostaglandinlerin PGE1 ve PGE3 etkisini artırmak

6. Serbest oksijen radikallerini temizlemek

Lökositlerin bakteri, virüs ve kanser hücrelerini fagosite etmesi (yutması)için kandaki düzeyin 50 katı C vitaminine ihtiyaçları vardır. Enfeksiyon sırasında şekerli bir gıda alınması C vitamininin lökosit içine girmesini azaltır. Çünkü glükoz, benzer moleküle sahip olduğu için askorbik asit ile yarışır. Böylece fagositoz endeksi düşer.

C vitamininin etkisinin en iyi görüldüğü enfeksiyonlar viral olanlardır (26). Yapılan 38 çalışmanın 37’sinde C vitamininin (0.5-2g/gün) üst solunum yolu enfeksiyonuna karşı koruyucu olduğu görülmüştür(27).

Akut enfeksiyonda, iki Nobel kazanmış tek bilim adamı olan Prof. Dr. Linus Pauling’in reçetesi, semptomlar hafifleyinceye kadar saatte bir 1 gram ya da üstünde C vitamini almaktır(27). Daha düşük dozların ağır enfeksiyonlardaki etkisi fazla değildir. Bu sırada şekerli bir gıda, antibiyotik (nonbakteriyel bir hastalıksa), vazokonstriktör burun damlası, antihistaminik ve dekonjestan alınması ise mevcut hastalığın şiddetini artırır ve süresini uzatır.

Eski yıllarda yüksek doz C vitamini (>10 g/gün) ile akut viral hepatit ve viral pnömoni gibi birçok viral hastalık başarıyla tedavi edilmiştir (28-31).

30’lu ve 40’lı yıllarda yüksek doz C vitamini kullanılarak başarılı poliomiyelit (çocuk felci) tedavileri yapılmıştır(32-35).

Cathcart yüksek doz C vitamini vererek HIV’li (AIDS) hastaların yaşam süresini en az 2 kat artırmıştır. Yüksek doz C vitamini yardımcı T- hücrelerini etkilemektedir(36).

Probiyotikler

Probiyotikler antienfeksiyöz özelliklerini aşağıdaki mekanizmalar ile sağlarlar(37, 38);

a) pH’nın düşürülmesi

b) Salgıladıkları H2O2, mikrosin ve bakteriyosinlerin bakterileri etkisizleştirmesi

c) Hastalık yapan bakterilerin mukozaya yapışmasının engellenmesi (yarışmalı inhibisyon).

Yapılan çok sayıda çalışma probiyotik yiyeceklerin ishal tedavisinde son derece başarılı olduğunu göstermiştir(39-43). Geleneksel halk tıbbında ishalli kişilere yoğurt verilmesi yaygın bir uygulamadır. Probiyotikler virüs ishallerinde daha etkili olmakta, dizanteri şeklinde ishalleri ise fazla etkilememektedir.

Bunun dışında probiyotikler antibiyotik ishallerinin önlenmesi ve tedavisinde de oldukça başarılıdırlar(44-47). Ayrıca probiyotikler genital ve üriner (idrar) sistem enfeksiyonlarını da azaltırlar (48).

Probiyotikler antimirobiyal özellikleri yanında çeşitli vitaminlerin (K, tiamin, biyotin, B12, niasin vb) sentezini de yapmaktadırlar.

Demir

Demirin enfeksiyonlarla olan ilişkisi en az 30-40 yıldır bilinmektedir. Fazla demir verildiğinde vücudun normal antibakterial mekanizmaları bozulmaktadır (49-53). Demir bağlayıcıları bakteriyel, paraziter ve viral infeksiyonlarla mücadelede oldukça etkilidir.

Çinko

Çinko üç yüzden fazla enzimin koenzimidir. Çinko yetersizliği immün fonksiyonları bozmakta ve çinko takviyesi sağlıklı kişilerde immün fonksiyonları güçlendirmektedir (54,55).

Az gelişmiş ülkelerin gastroenteritli (ishal) çocuklarında yapılan araştırmalarda çinko takviyesinin ishal sayısı, süresi ve şiddetini azalttığı saptanmıştır (56-63).

Tüberkülozlu hastalarda da yaygın çinko eksikliği saptanmıştır (64,65).

Çinkonun soğuk algınlığı tedavisinde de yararlı olduğu gösterilmiştir (66).

Multi vitamin-mineral preparatları

Gelişmiş ülkelerdeki insanların %20-30 kadarı sağlık durumlarını üst seviyelere çıkartmak için mülti vitamin-mineral preparatları kullanmaktadırlar (67). Multi vitamin-mineral preparatlarının enfeksiyonlara karşı koruyucu olması konusu tartışmalıdır. Nitekim bazı araştırmalar multi vitamin preperatlarının yaşlı ve diabetik hastaları enfeksiyonlardan koruduğunu göstermekte iken bu preparatların hiç etkili olmadığını ileri süren çalışmalar da vardır (67-73).

Selenyum

Selenyum bağışıklık sisteminin fonksiyonu için gerekli bir eser elementtir (74). Selenyum verilen prematüre bebeklerin verilmeyenlerden daha az hastane enfeksiyonu geçirdiği gösterilmiştir (75). Selenyum düşüklüğü olan kişilere selenyum takviyesi yapıldığında viral hepatit sıklığı azalmıştır (76).

Kolesterol

Kolesterol hücre zarında yapıtaşı olarak bulunan yağların yaklaşık %30’unu oluşturur. Bütün hücrelerin yapısında kolesterol bulunmak zorundadır. Kolesterolün moleküler yapısı suda erimesini imkansızlaştırır. Hücre duvarlarında bulunan su geçirmez özellikteki kolesterol, hücre iç ortamını dış etkilerden korur(68). En çok kolesterol dış etkilerden en az etkilenmesi gereken sinir dokusunda bulunur. Kolesterol hücre zarının akışkanlığını sağlar.

Kolesterol sitotoksik (hücre zehirleyici) T-lenfositleri uyararak mikropların öldürülmesine yardımcı olur (77,78). Kolesterol hücre zarında bulunan enzimler ve diğer maddeler aracılığı ile akyuvarların fagositozunu sağlar(79).

Çok sayıda laboratuar çalışmasında lipid ve kolesterol eksikliğinin bulaşıcı hastalıkların şiddetini artırdığı saptanmıştır(80-95).

19 çalışma ve 68 406 ölümü içeren bir meta-analiz incelemesinde görülmüştür ki kan kolesterol düzeyi azaldıkça solunum ve mide-bağırsak hastalıklarından (özellikle bulaşıcı olanlar) ölüm artmaktadır (96).

120 000 kişi üzerinde 15 yıl süre ile yapılan bir araştırmada kan kolesterol düzeyi düşük olanlarda, bulaşıcı hastalıklardan hastaneye başvuruda bulunanların sayısının kolesterolü yüksek olanlara göre daha fazla olduğu görülmüştür (97).

2446 bekar erkek üzerinde 14 yıl süre ile yapılan bir araştırmada kolesterol düzeyi düşük olanlarda AIDS rizikosunun daha fazla olduğu saptanmıştır(98). Bir başka çalışmada kan kolesterol düzeyi düşük AIDS’li hastaların daha fazla öldüğü görülmüştür (99).

Kanser tedavisine bağlı ateşli nötropenisi (çok çekirdekli akyuvar düşüklüğü) olan 17 hasta incelenmiş. Altısı ölmüş. Bunlarda tedavi sırasında kan kolesterol düzeyleri yükselmemiş. Yaşayan 11 hastanın başlangıç kan kolesterol düzeyi ölenlerden yüksekmiş. Bunlarda tedavi sırasında kolesterol yükselmiş ve kolesterol düzeyleri iyileştikten sonra normale inmiş (100).

Smith-Lemli-Opitz sendromunda (7-dehidrokolesterol 7-redüktaz enziminin doğuştan yetersizliği) kolesterol sentezi çok düşüktür. Bu hastalarda çok sayıda malformasyon ve sık geçirilen enfeksiyonlar vardır. Bu hastalara ilave kolesterol verildiğinde enfeksiyonlar azalmaktadır (101).

Ailevi hiperkolesterolemisi olan kişilerde de enfeksiyon hastalıklarından ölüm daha az olmaktadır (102).

Kolesterolü yüksek kişilerde karın içi enfeksiyonlarının daha çabuk iyileştiği gözlemlenmiştir(103).

Yakın zamanda yapılan bir çalışmaya göre ilaç tedavisine ek olarak kolesterolden zengin diyet uygulanması akciğer tüberkülozlu hastaların balgamlarındaki tbc basilinin daha çabuk temizlendiği saptanmıştır(104).

D vitamini

19 yüzyılın sonunda Danimarka’lı doktor Niels Finsen UV ışınlarını deri tüberkülozu tedavisinde başarı ile kullanmış ve 1903 yılında Nobel Tıp Ödülünü kazanmıştır.

Kanda 25(OH) D vitamini düzeyi azaldıkça tüberküloz riski 10 kat artmaktadır. D vitamini makrofajları (mikrop yutucu) aktive ederek enfeksiyonlara karşı koruyuculuk sağlar (105).

Enfeksiyonlardan korunmak için neler yapılmalı?

  • Hijyen kurallarına uyulmalı
  • Un ve şekerden fakir, sebze, meyve, et ve yumurta gibi doğal gıdalardan zengin bir diyet kullanılmalı
  • Margarin ve sıvı (mısır, soya, ayçiçeği vb) yağların kullanılmaması, bunların yerine hayvani yağların ve zeytin yağının yenilmeli
  • Bağırsak florasında bulunan probiyotikleri artırdıkları için bol fermantasyon ürünleri (kefir, turşu, yoğurt, peynir, şarap, boza, sirke, tuzlama yiyecekler, bira mayası) tüketilmeli
  • Günde en az 3-5 dakika kültür fizik yapılmalı ve yarım saat yürünmeli
  • Güneşlenilmeli ve erken yatıp erken kalkılmalı
  • Fazla alkol tüketilmemeli

Vitamin-mineral preparatlarını her derde deva olarak görmek son derece yanlıştır. Dengeli ve sağlıklı beslenen kişileıne vitamin-mineral preparatlarını rutin olarak kullanmaları gerekmez. Sağlıklı beslenmeyenlerde ve hastalarda ise hastalığın cinsine göre diyete vitamin(ler) ve/veya mineral(ler) eklenebilir. Bu makalenin yazarı günde 1-2 gram kadar askorbik asit kullanılmasını önermektedir.

Kaynaklar

  1. Scrimshaw NS. Historical concepts of interactions, synergism and antagonism between nutrition and infection. J Nutr 2003; 133: 316S-321S.
  2. Sanchez A, Reeser JL, Lau HS, et al. Role of sugars in human neutrophilic phagocytosis. Am J Clin Nutr 1973;26:1180–4.
  3. Ahmed FE. Toxicological effects of ethanol on human health. Crit Rev Toxicol 1995;25:347–67.
  4. Horesh AJ. Allergy and infection VII. Support from the literature. J Asthma Res 1968;6:3–55
  5. Horesh AJ. Allergy and recurrent urinary tract infections in childhood. II. Ann Allergy 1976;36:174–9.
  6. McIntosh WA, Kaplan HB, Kubena KS, et al. Life events, social support, and immune responses in elderly individuals. Int J Aging Hum Dev 1993;37:23–36.
  7. Nieman DC. Exercise, upper respiratory tract infection, and the immune system. Med Sci Sports Med 1994;26(2):128–39.
  8. Semba RD. Vitamin A, immunity, and infection. Clin Infect Dis 1994;19:489–99.
  9. Glasziou PP, Mackerras DEM. Vitamin A supplementation in infectious diseases: a meta-analysis. BMJ 1993;306:366–70.
  10. Stephensen CB, Franchi LM, Hernandez H, et al. Adverse effects of high-dose vitamin A supplements in children hospitalized with pneumonia. Pediatrics 1998;101(5):E3
  11. Bresee JS, Fischer M, Dowell SF, et al. Vitamin A therapy for children with respiratory syncytial virus infection: a multicenter trial in the United States. Pediatr Infect Dis J 1996;15:777–82.
  12. Quinlan KP, Hayani KC. Vitamin A and respiratory syncytial virus infection. Serum levels and supplementation trial. Arch Pediatr Adolesc Med 1996;150:25–30.
  13. Kjolhede CL, Chew FJ, Gadomski AM, et al. Clinical trial of vitamin A as adjuvant treatment for lower respiratory tract infections. J Pediatr 1995;126:807–12.
  14. Pinnock CB, Douglas RM, Badcock NR. Vitamin A status in children who are prone to respiratory tract infections. Aust Paediatr J 1986;22:95–9.
  15. Murphy S, West KP Jr, Greenough WB 3d, et al. Impact of vitamin A supplementation on the incidence of infection in elderly nursing-home residents: a randomized controlled trial. Age Ageing 1992;21:435–9.
  16. Fawzi WW, Mbise R, Spiegelman D, et al. Vitamin A supplements and diarrheal and respiratory tract infections among children in Dar es Salaam, Tanzania. J Pediatr 2000;137:660–7.
  17. Ross AC. Vitamin A supplementation as therapy—are the benefits disease specific? Am J Clin Nutr 1998;68:8–9
  18. Karyadi E, West CE, Schultink W, Nelwan RHH, Gross R, Amin Z, Dolmans WMV, Harald Schlebusch H, van der Meer JWM A double-blind, placebo-controlled study of vitamin A and zinc supplementation in persons with tuberculosis in Indonesia: effects on clinical response and nutritional status American Journal of Clinical Nutrition 2002:75 (4): 720-7
  19. Rwangabwoba JM, Fischman H, Semba RD. Serum vitamin A levels during tuberculosis and human immunodeficiency virus infection. Int J Tuberc Lung Dis 1998;2:771–3
  20. Vallance S. Relationships between Ascorbic Acid and Serum Proteins of the Immune System. British Medical Journal 1977;2:437-438.
  21. Wetal P. The Effect of Ascorbic Acid Supplementation on Some Parameters of Human Immunological Defence System. Int . Vit. & Nut. Research 1977;47:248-56.
  22. Thomas WR, Holt RG. Vitamin C and Immunity: An Assessment of the Evidence.’ Clinical Experimental Immunology 1978; 32:370-379.
  23. Dahl H, Degre M. 1976. The Effect of Ascorbic Acid on Production of Human Interferon and the Antiviral Activity In Vitro. Acta Pathologica et Microbiologica Scandinavica. 84:5, 280-284.
  24. Horrobin DF, Oka M, Manku MS. The Regulation of Prostaglandin E1 Formation: A Candidate for One of the Fundamental Mechanisms Involved in the Actions of Vitamin C. Medical Hypotheses 1979;5:849-858.
  25. Geber WF, Lefkowitz SS, Hung CY. Effect of ascorbic acid, sodium salicylate, and caffeine on interferon level in response to viral infection. Pharmacology 1975;13:228–33.
  26. Hemila H. Vitamin C and the common cold. Br J Nutr 1992;67:3–16.
  27. Pauling L. How to Live Longer and Feel Better. Avon Books, 1986.
  28. Klenner FR. Virus Pneumonia and Its Treatment with Vitamin C. Southern Medicine and Surgery, 1948;110: 34-46.
  29. Klenner FR. 1951. Massive Doses of Vitamin C and the Viral Diseases. Southern Medicine and Surgery 113:101-107.
  30. Calleja HB, Brooks RH. Acute Hepatitis Treated with High Doses of Vitamin C. Ohio State Medical Journal, 1960; 56;821-823.
  31. Kirchmair H. Treatment of Epidemic Hepatitis in Children with High Doses of Ascorbic Acid. Medizinische Monatschrift, 1957;11:353-357.
  32. Jungeblut CW. Inactivation of Poliomyelitis Virus by Crystalline Vitamin C (Ascorbic Acid). Journal of Experimental Medicine, 1935;62: 517-521.
  33. Jungeblut CW. Further Observations on Vitamin C Therapy in Experimental Poliomyelitis. Journal of Experimental Medicine, 1939;65: 127-146.
  34. Jungeblut, CW. A Further Contribution to the Vitamin C Therapy in Experimental Poliomyelitis. Journal of Experimental Medicine, 1939;70:327-31.
  35. Klenner FR. The Treatment of Poliomyelitis and Other Virus Diseases with Vitamin C. Southern Medicine and Surgery, 1949;111:209-214.
  36. Cathcart RF. Vitamin C in the Treatment of Acquired Immune Deficiency Syndrome (AIDS). Medical Hypotheses. 1984;14:423-33.
  37. Fernandes CF, Shahani KM, Amer MA. Therapeutic role of dietary lactobacilli and lactobacillic fermented dairy products. FEMS Micro Rev 1987;343–56.
  38. Mombelli B, Gismondo MR. The use of probiotics in medical practice. Int J Animicrob Agents 2000;16:531–6
  39. Buydens P, Debeuckelaere S. Efficacy of SF 68 in the treatment of acute diarrhea. A placebo-controlled trial. Scand J Gastroenterol 1996;31:887–91.
  40. Shornikova AV, Casas IA, Mykkanen H, Salo E, Vesikari T. Bacteriotherapy with Lactobacillus reuteri in rotavirus gastroenteritis. Pediatr Infect Dis J 1997;16:1103–7.
  41. Saavedra JM, Bauman NA, Oung I, Perman JA, Yolken RH. Feeding of Bifidobacterium bifidum and Streptococcus thermophilus to infants in hospital for prevention of diahrroea and shedding of rotavirus. Lancet 1994;344:1046–9.
  42. Saavedra JM. Microbes to fight microbes: a not so novel approach to controlling diarrheal disease. J Pediatr Gastroenterol Nutr 1995;21:125–19.
  43. Ahmad A, Widjala L, Firmansyah A et al. Effect of combined probiotic ,pebiotic and micronutrient supplementation in reducing duration of acute infantile diarrhoea. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2000;31:984-6
  44. Young RJ, Vanderhoof JA. Successful probiotic therapy of chronic recurrent abdominal pain in children. Gastroenterology 1997;112: A856 (abstr).
  45. Orrhage K, Brismar B, Nord CE. Effects of supplements of Bifidobacterium longum and Lactobacillus acidophilus on the intestinal microbiota during administration of clindamycin. Microb Ecol Health Dis 1994;7:17–25.
  46. Surawicz CM, Elmer GW, Speelman P, et al. Prevention of antibiotic associated diarrhea by Saccharomyces boulardii: a prospective study. Gastroenterology 1989;96:981–8.
  47. McFarland LV, Surawicz CM, Greenberg RN, et al. Prevention of beta-lactam-associated diarrhea by Saccharomyces boulardii compared with placebo. Am J Gastroenterol 1995;90:439–48.
  48. Reid G, Bruce AW, Fraser N, Heinemann C, Owen J, Henning B. Oral probiotics can resolve urogenital infections. FEMS Med Microbiol Immunol 2001; 30:49-52
  49. Weinberg ED. Iron and susceptibility to infectious disease. Science. 1974 May 31;184(140):952-6
  50. Marx JJ. Iron and infection: competition between host and microbes for a precious element. Best Pract Res Clin Haematol. 2002 Jun;15(2):411-26.
  51. Ward CG, Bullen JJ, Rogers HJ. Iron and infection: new developments and their implications. J Trauma. 1996; 41(2):356-64.
  52. Bullen JJ. The significance of iron in infection. Rev Infect Dis. 1981;3(6):1127-38
  53. Wooldridge KG, Williams PH. Iron uptake mechanisms of pathogenic bacteria. FEMS Microbiol Rev. 1993 Nov;12(4):325-48.
  54. Fraker PJ, Gershwin ME, Good RA, Prasad A. Interrelationships between zinc and immune function. Fed Proc 1986;45:1474–9.
  55. Duchateau J, Delespesse G, Vereecke P. Influence of oral zinc supplementation on the lymphocyte response to mitogens of normal subjects. Am J Clin Nutr 1981;34:88–93
  56. Sachdev HP, Mittal NK, Mittal SK, Yadav H. A controlled trial on utility of oral zinc supplementation in acute dehydrating diarrhea in infants. J Pediatr Gastroenterol Nutr 1988;7:877–81.
  57. Roy SK, Behrens RH, Haider R, et al. Impact of zinc supplementation
    on intestinal permeability in Bangladeshi children with acute diarrhoea and persistent diarrhoea syndrome. J Pediatr Gastroenterol Nutr 1992;15:289–96.
  58. Sazawal S, Black RE, Bhan MK, Bhandari N, Sinha A, Jalla S. Zinc supplementation in young children with acute diarrhea in India. N Engl J Med 1995;333:839–44.
  59. Bhandari N, Bahl R, Taneja S, et al. Substantial reduction in severe diarrheal morbidity by daily zinc supplementation in young north Indian children. Pediatrics 2002;109:e86.
  60. Strand TA, Chandyo RK, Bahl R, et al. Effectiveness and efficacy of zinc for the treatment of acute diarrhea in young children. Pediatrics 2002;109:898–903.
  61. Penny ME, Peerson JM, Marin RM, et al. Randomized, communitybased trial of the effect of zinc supplementation, with and without other micronutrients, on the duration of persistent childhood diarrhea in Lima, Peru. J Pediatr 1999;135(2 Pt 1):208–17.
  62. Bhutta ZA, Black RE, Brown KH, et al. Prevention of diarrhea and pneumonia by zinc supplementation in children in developing countries: pooled analysis of randomized controlled trials. Zinc Investigators’ Collaborative Group. J Pediatr 1999;135:689–97.
  63. Zhang DR. Determination of zinc, copper, iron and zinc/copper ratio in the hair of active pulmonary tuberculosis patients. Chin J Tuberc Res Dis 1991;14:170–2, 192 (in Chinese).
  64. Karyadi E, Schultink JW, Nelwan RHH, et al. Poor micronutrient status of active pulmonary tuberculosis patients in Indonesia. J Nutr 2000;130:2953–8
  65. Eby, George A, Davis DR, Halcomb, WW. Reduction in duration of common colds by zinc gluconate lozenges in a double blind study, Antimicrobial Agents and Chemotherapy. 1984;25:20-24.,
  66. Bender DA. Daily doses of multivitamin tablets. BMJ 2002;325: 173-4.
  67. Fawzi W, Stampfer MJ. A role for multivitamins in infections? Ann Intern Med 2003;138: 430-1
  68. Chandra RK. Effect of vitamin and trace-element supplementation on immune responses and infection in elderly subjects. Lancet 1992;340:1124–7.
  69. Barringer TA, Kirk JK, Santaniello AC, Foley KL, Michielutte R. Effect of a Multivitamin and Mineral Supplement on Infection and Quality of Life Annals 2003:138(5):365-371
  70. Chavance M, Herbeth B, Lemoine A, et al. Does multivitamin supplementation prevent infections in healthy elderly subjects? A controlled trial. Int J Vitam Nutr Res 1993;63:11–6.
  71. Graat JM, Schouten EG, Kok EJ. Neither vitamin E nor multivitamin with minerals prevent respiratory infection among elderly. Focus Alternat Complement Ther 2003;8: 37-9.
  72. Alia El-Kadiki A, Sutton AJ.Role of multivitamins and mineral supplements in preventing infections in elderly people: systematic review and meta-analysis of randomised controlled trialsi BMJ 2005;330:871
  73. Peretz A, Néve J, Desmedt J, et al. Lymphocyte response is enhanced by supplementation of elderly subjects with selenium-enriched yeast. Am J Clin Nutr 1991;53:1323–8.
  74. Darlow BA, Winterbourn CC, Inder TE, et al. The effect of selenium supplementation on outcome in very low birth weight infants: a randomized controlled trial. The New Zealand Neonatal Study Group. J Pediatr 2000;136:473–80.
  75. Yu S-Y, Li W-G, Zhu Y-J, et al. Chemoprevention trial of human hepatitis with selenium supplementation in China. Biol Trace Element Res 1989;20:15–20.
  76. Cooper RA Abnormalities of cell-membrane fluidity in the pathogenesis of disease. N Engl J Med 1977;297,371-377
  77. Drabowsky, MP, Peel, WE, Thomson, AER Plasma membrane cholesterol regulates human lymphocyte cytotoxic function. Eur J Immunol 1980;10,821-827
  78. Heiniger, HJ, Marshall, JD Cholesterol synthesis in polyclonally activated cytotoxic lymphocytes and its requirements for differentiation and proliferation. Proc Natl Acad Sci U S A 1982;79,3823-3827
  79. Gatfield, J, Pieters, J Essential role for cholesterol in entry of mycobacteria into macrophages. Science 2000;288,1647-1650
  80. Gallin JI, Kaye D, O’Leary WM. Serum lipids in infection. N Engl J Med 1969; 281:1081–6.
  81. Fiser RH, Denniston JC, Rindsig RB, Beisel WR. Effects of acute infection on cholesterolgenesis in the Rhesus monkey. Proc Soc Exp Biol Med 1971; 138:605–9.

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz