Güneş yağı neden deri kanserini önlemiyor?

0
1027

Artık yaz geldi. Çok sayıda insan denize ya da tatlı suya girerek serinliyor, güneşe yatarak bronzlaşıyor. Biliyorsunuz ozon tabakası delindi… Güneşin delici ışıkları eskisine oranla daha fazla derimizin içine giriyor… Dünyada en çok görülen kanser olan deri kanseri sıklığı güneş yağlarındaki koruyucu faktör sayısı fazlalaştıkça ironik bir şekilde artıyor!

Eğer güneş yağını sürdüm artık bütün gün güneş altında kalabilirim, deri kanseri olmam diyorsanız çok yanılırsınız. Çünkü son araştırmalar güneş yağlarının en kötü deri kanseri olan habis melanomu (diğerleri sedef hücreli karsinom ve bazal hücreli karsinom) önlemediğini gösteriyor (1).

Bu yazıda editörümüz Prof. Dr. Ahmet Aydın bu konudaki görüşleri ile önemli bir tartışmayı başlatmak istiyor.

Güneş yağları kanser olasılığını artırabilir mi?

Kamuoyu yıllardan beri güneş yağlarının deri kanserini önlediğini sanıyor. Doğru güneş yağları güneş yanığını önler, fakat birçoğu deri kanserlerini önlemeyebilir. Çünkü birçok güneş yağı deri kanserine neden olan Ultra Viyole A’yı (UVA) önlemez. Fakat D vitamini sentezi yapan UVB’yi önler. Daha uzun dalga boylu olan UVA derinin derinliklerine kadar girer; UVB ise derinin yüzeyinde kalır.

UVA ışınları deride serseri mayın gibi dolaşan serbest kökleri (radikalleri) artırır. Serbest radikaller muhtemelen DNA hasarı yaparak deri kanserine neden olur. Bu radikaller yaşlanmayı ve deri buruşmasını da hızlandırırlar (3,4). UVB’nin kanserojen etkisi ise zayıftır.

Deri kanserleri bütün kanserlerin yaklaşık %50’sini oluşturur. 50 yaşından sonra özellikle erkeklerde çok artar (5). Açık ten rengi olup çabuk bronzlaşmayanlarda tehlike daha büyüktür.

Güneş yağlarının içinde bulunan maddeler kanser yapabilir mi?
Tablo 1. Güneş yağlarında bulunan başlıca maddeler
  • Para Amino benzoik asit (PABA)
  • Avobenzon
  • Sinoksat
  • Dioksibenzon
  • Homosalat
  • Mentil antranilat
  • Oktosirilene
  • Oktometoksiinnamat
  • Oktil salisilat
  • Okksibenzon
  • Padimat O
  • Fenilbenzimidazol
  • Sulisobenzon
  • Titanium dioksid
  • Trolamin salisilat
  • Çinko oksit

Bu maddeler genellikle güvenli kabul edilmektedirler. Fakat yapılan son bir çalışmada bu maddelerin deri yüzeyinde kalmadığı, bütün deri tabakalarına geçtiği gösterilmiştir (6). Bu maddelerin bazılarının uzun vadede kanser yapıcı bir etkisinin olup olmadığını söylemek bugün için mümkün değildir (7).

Güneş kanserleri önler mi?

UVB’nin dalga boyundaki ışınlar D vitaminini sentezler. Fakat güneş yağları D vitamini sentezi yapan UVB’nin deriye girişini azaltır. Böylece D vitamini yetersizliğine yol açar. Serum 25(OH)D vitamini düzeyleri düşük olan kişilerde ya da güneş ışığından fakir coğrafik bölgelerde daha çok kanser görülmektedir (8-17).

Tablo 1. D vitamini eksikliğinin neden olduğu kanserler

  • Göğüs
  • Kolon
  • Endometrium
  • Yemek borusu
  • Yumurtalık
  • Hodgkin lenfoma
  • Hodgkin-dışı lenfoma
  • Mesane
  • Mide
  • Safra kesesi
  • Pankreas
  • Prostat
  • Rektum
  • Böbrek
  • Testis
  • Vulva

D vitamini kansere karşı etkilerini aşırı hücre üremesini önleyerek, hücresel olgunlaşmayı düzenleyerek, doğal hücre ölümünün (apopitozis) zamanından sonra olmasını engelleyerek ve itihabı azaltarak gösterir (18-21).

Ülkemizde başta kadınlar olmak üzere ( %80-90’lara varan) yaygın bir D vitamini yetersizliğinin olduğunu Beslenme Bülteninin diğer dosyalarında okuyabilirsiniz.

Bir çok kanseri önleyen güneş güneş kanser yapmaz mı?

Güneş ışığının özellikle kolay bronzlaşmayan kişilerde deri kanseri (bazal, skuamöz, melanom) riskini arttırabileceği düşüncesi doğrudur. Örneğin Avusturalya’nın tropik bölgelerindeki (kuzey) melanom sıklığı soğuk güney bölgelerine oranla 6 kat daha yüksektir(22). Bu bulgu güneş ışınlarının melanoma neden olduğu düşüncesini güçlendirse de bazı gözlemler bu düşüncenin çok da doğru olmadığını düşündürmektedir(23).

Açık havada çalışarak düzenli olarak güneş ışığına maruz kalan erişkin ve ev dışında oyun oynayan çocuklarda melanom gelişme riski kapalı ortamda çalışan ya da oynayanlardan çok daha düşüktür(24, 25). Düzensiz, arada bir fakat yoğun olarak güneş ışığına maruz kalan kişilerde (hele derileri de açık renkte ise) tehlike büyüktür(26).

Düzenli düzenli olarak güneş ışığına maruz kalma melanom tehlikesini azaltırken arada bir fakat yoğun olarak güneş ışığına maruz kalma melanom riskini artırmaktadır. Düzenli olarak güneş ışığına maruz kalanlarda melanom tehlikesini azaltan muhtemel faktör, bu kişilerde optimal düzeylere yakın olan D vitamini düzeylerinin bütün kanser türlerine karşı koruyucu olmasıdır.

Ayrıca melanomlar daha az güneş gören yerlerde (erkeklerde sırtta, kadınlarda uyluklarda) çok daha fazla görülmektedir (27). Kara derililerde ise melanoma ayak bileklerinde ve nerdeyse hiç güneş görmeyen ayak ayalarında daha fazla rastlanılmaktadır(28).

Yaygın düşüncenin aksine melanomların ancak %10-15 kadarı güneş ışınlarına bağlı olarak gelişmektedir (29). Melanom riskini artıran diğer faktörler obezite, egzersiz azlığı (30) ve diyetin niteliğidir (31, 32).

Diyette doğru oranda w-6/w-3 yağları tüketimi melanomdan koruyucudur. Epidemiyolojik ve deneysel çalışmalar diyetsel omega-3 yağ asitlerinin habis melanomu baskıladığını, omega-6’ların ise tümörü uyardığını göstermektedir(33-44). w-3 yağlarının eksikliğinin sadece melanomu değil hemen hemen bütün kanserde riski artırmaktadır.

Niçin birçok basın organında aşırı bir şekilde güneş yağı kullanılması öneriliyor?

Tamamen duygusal! Anti-güneş lobisi yüz milyarlarca dolar para kazanıyor. Güneş taraftarları ise para değil düşman kazanıyor. Çünkü anti-güneş rant yapıyor, güneş ise bedava ! Peki güneş yağı tüketiminde o kadar atış olmasına rağmen, deri kanseri oranında bir azalma oluyor mu? Ne gezer! Tam tersine müthiş bir artış var. Ayrıca halk güneşten uzaklaştıkça D vitamini yetersizliği de artmakta ve bu durum depresyon, kemik hastalıkları, romatizmal hastalıklar, mültipl skleroz ve kanser (deri kanseri dahil!) gibi çeşitli müzmin hastalıklara neden olmaktadır.


Ne yapmalı?

Amaç yavaş, dengeli şekilde yanmak ya da haşlanmamaktır. Sürekli güneş ışınlarına maruz kalanlarda risk çok düşüktür.

Yazın mayo ile güneşlenirken başlangıçta güneşte 10 dakikadan fazla kalmayın (özellikle 11.00-15.00 arası). Diğer zamanlarda gölgede oturun, ya da uzun kollu ve bacaklarınızı örten giyecekler giyin. Başınızda geniş bir şapka olsun. Bronzlaştıkça günler ve haftalar içinde güneşte kalma sürenizi arttırabilirsiniz.

Eğer illa ki yağ sürecekseniz, ki biz tavsiye etmiyoruz, bu işi 10-15 dakika güneşlendikten sonra yapın.

Kışın güneşli havalarda yüz ve eller açık en az yarım saat (gözlüksüz olarak) güneşe maruz kalınmalı (yazın aksine, ışınlar eğik geldiğinden tercihen 11.00-13.00 arası).

Sadece uygun şekilde güneşlenme kanser riskini azaltmayabilir. Deriye haricen sürülen veya ağızdan alınan antioksidanlar UV ışığın derideki hasarını azaltırlar. Bu konuda üzerinde en fazla araştırma yapılan bitkiler yeşil çay (44-46), üzüm çekirdeği (47-53), zerdeçal (54,55) ve meyan köküdür (56,57).

Aslında her mevsimin taze sebze ve meyvelerini bol bol tüketerek yeteri kadar antioksidan alabiliriz (Bak Beslenme Bülteni, Antioksidanlar).

Ayrıca günde 1-2 gr C vitamini ve 1-2 gr balık yağı kasere ve yanıklara karşı oldukça koruyucu olmaktadır.

Prof. Dr. Ahmet Aydın

Kaynaklar

  1. Dennis LK, Beane Freeman LE, VanBeek MJ. Sunscreen use and the risk for melanoma: a quantitative review. Ann Int Med. 2003;139(12):966-78.
  2. Haywood R, Wardman P, Sanders R, Linge C. Sunscreens inadequately protect against ultraviolet-A-induced free radicals in skin: implications for skin aging and melanoma? J Invest Dermatol. 2003;121(4):862-8.
  3. Gasparro FP. Sunscreens, skin photobiology, and skin cancer: the need for UVA protection and evaluation of efficacy. Environ Health Perspect. 2000;108 Suppl 1:71-8.
  4. Dangoisse C. Dermo-cosmetics and prevention of skin aging. Rev Med Brux. 2004;25(4):A365-70.
  5. Geller AC, Rutsch L, Kenausis K, Selzer P, Zhang Z. Can an hour or two of sun protection education keep the sunburn away? Evaluation of the Environmental Protection Agency’s Sunwise School Program. Environ Health. 2003;2(1):13.
  6. Sarveiya V, Risk S, Benson HAE. Liquid chromatographic assay for common sunscreen agents: application to in vivo assessment of skin penetration and systemic absorption in human volunteers. Journal of Chromatography B 2004;803(2): 225-31
  7. Mercola J. http://www.mercola.com/2004/may/26/summer_sun.htm
  8. Lefkowitz ES, Garland CF. Sunlight. Vitamin D, and ovarian cancer mortality rates in US women. Int J Epidemiol 1994;23:1133–6.
  9. Martinez ME, Giovannucci EL, Colditz GA, et al. Calcium, vitamin D, and the occurrence of colorectal cancer among women. J Natl Cancer Inst 1996;88:1375–82.
  10. Hanchette CL, Schwartz GG. Geographic patterns of prostate cancer mortality. Evidence for a protective effect of ultraviolet radiation. Cancer 1992;70:2861–9.
  11. Ainsleigh HG. Beneficial effects of sun exposure on cancer mortality. Prev Med 1993;22:132–40.
  12. Mawer EB, Hayes ME, Heys SE, et al. Constitutive synthesis of 1, 25-dihydroxyvitamin D3 by a human small cell lung cell line. J Clin Endocrinol Metab 1994;79:554-60.
  13. Garland CF, Comstock GW, Garland FC, Helsing KJ, Shaw EK, Gorham ED.Serum 25-hydroxyvitamin D and colon cancer: eight-year prospective study. Lancet. 1989;2(8673):1176-8.
  14. Majewski S, Kutner A, Jablonska S. Vitamin D analogs in cutaneous malignancies. Curr Pharm Des. 2000;6(7):829-38.
  15. Braun MM, Tucker MA. A role for photoproducts of vitamin D in the etiology of cutaneous melanoma? Med Hypotheses. 1997;48(4):351-4.
  16. Tangpricha V, Flanagan JN, Whitlatch LW, et al. 25-hydroxyvitamin D-1-hydroxylase in normal and malignant colon tissue. Lancet 2001;357:1673-4.
  17. Cross HS, Bareis P, Hofer H, Bischof MG, Bajna E, Kriwanek S. 25-Hydroxyvitamin D3-1-hydroxylase and vitamin D receptor gene expression in human colonic mucosa is elevated during early cancerogenesis. Steroids 2001;66:287-92.
  18. Grant W. An estimateof premature cancer mortality in the USA due to inadequate dose of solar UV-B radiation. Cancer 2002;94:1867-75
  19. Feldman D, Skowronski RJ, Peehl DM.Vitamin D and prostate cancer. Advances in Experimental and Medical Biology 1995;375:53–63.
  20. Guyton KZ, Kensler TW, Posner GH. Cancer chemoprevention using natural vitamin D and synthetic analogs. Annual Review of Pharmacology and Toxicology 2001;41:421–42.
  21. Holick MF. Vitamin D. The underappreciated D-lightful hormone that is important for skeletal and cellular health. Curr Opin Endocrinol Diabetes 2002;9:87-98
  22. Finkel E. Sorting the hype from the facts in melanoma. Lancet, 1998. 351(9119).
  23. Ness A et al. Are we still dying for a tan? J Cosmetic Dermatology, 2002.1: 43-46.
  24. Hakansson N et al. Occupational sunlight exposure and cancer incidence among Swedish construction workers. Epidemiology, 2001.12(5): 552-7.
  25. Kaskel P et al. Outdoor activities in childhood: a protective factor for cutaneous melanoma? Results of a case-control study in 271 matched pairs. Br J Dermatol, 2001.145(4): 602-9.
  26. Elwood J. Melanoma and sun exposure. Seminars in Oncology, 1996. 23(6): 650-666.
  27. Rivers J. Is there more than one road to melanoma? Lancet, 2004. 363: 728-30.
  28. Elwood J, Gallagher R. Body site distribution of cutaneous malignant melanoma in relationship to patterns of body exposure. Int J Cancer, 1998. 78(3): 276-80.
  29. Koh, H et al. Prevention and early detection strategies for melanoma and skin cancer. Arch Dermatol, 1996;132:436-442.
  30. Begg CB. The search for cancer risk factors: when can we stop looking? Am J Public Health, 2001;91(3): 360-4.
  31. Shors AR et al. Melanoma risk in relation to height, weight, and exercise (United States). Cancer Causes Control, 2001; 12(7): p599-606.
  32. G ran W. Melanoma has a complex etiology that includes UV exposure, skin pigmentation and type, diet and obesity. British Medical Journal, 2003;327: 1306.
  33. Liu G, Bibus DM, Bode AM, Ma WY, Holman RT, Dong Z. Omega 3 but not omega 6 fatty acids inhibit AP-1 activity and cell transformation in JB6 cells. PNAS 2001; 98(13 ): 7510-5
  34. Wagner RF, DiSorbo DM, Nathanson L. Nutrition and melanoma. Int J Dermatol. 1984; 23: 453-7
  35. Mackie BS, Mackie LE, Curtin LD, Bourne DJ. Melanoma and dietary lipids. Nutr Cancer, 1987;9: 219-26
  36. Bain C, Green A, Siskind V, Alexander J, Harvey P. Diet and melanoma: an exploratory case-control study. Ann Epidemiol 1993; 3: 235-8.
  37. Kirkpatrick CS, White E, Lee JA. Case-control study of malignant melanoma in Washington State: diet, alcohol, and obesity. Am. J. Epidemiol. 1984; 139: 869-80.
  38. Hildenbrand GL, Hildenbrand LC, Bradford K, Cavin SW. Five-year survival rates of melanoma patients treated by diet therapy after the manner of Gerson: a retrospective review. Alternative Ther Health Med., 1995;1: 29-37.
  39. Veierod MB, Thelle DS, Kaake P. Diet and risk of cutaneous malignant melanoma: a prospective study of 50,757 Norwegian men and women. Int. J. Cancer., 1997;71: 600-4.
  40. Black HS, Lenger W, Phelps AW, Thornby JI. Influence of dietary lipid upon ultraviolet light-carcinogenesis. J. Environ. Pathol. Toxicol Oncol. 1984; 5: 271-82.
  41. Black HS, Lenger WA, Gerguis J, Thornby JI. Relation of antioxidants and level of dietary lipid to epidermal lipid peroxidation and ultraviolet carcinogenesis. Cancer Res. 1985;45: 6254-9.
  42. Black HS, Thornby JI, Gerguis J, Lenger W. Influence of dietary omega-6, -3 fatty acid sources on the initiation and promotion stages of photocarcinogenesis. Photochem Photobiol, 1992; 56: 195-9.
  43. Black HS, Thornby JI, Wolf J EJ, Goldberg LH, Herd JA, Rosen T, Bruce S, Tschen JA, Scott L W, Jaax S. Evidence that a low-fat diet reduces the occurrence of non-melanoma skin cancer. Int J Cancer. 1995; 62: 165-9.
  44. Katiyar SK, Elmets CA. Green tea polyphenolic antioxidants and skin photoprotection (review). Int J Oncol. 2001;18(6):1307-13.
  45. Morley N, Clifford T, Salter L, et al. The green tea polyphenol (-)-epigallocatechin gallate and green tea can protect human cellular DNA from ultraviolet and visible radiation-induced damage. Photodermatol Photoimmunol Photomed. 2005;21(1):15-22.
  46. Katiyar SK. Skin photoprotection by green tea: antioxidant and immunomodulatory effects. Curr Drug Targets Immune Endocr Metabol Disord. 2003;3(3):234-42.
  47. Bauer JH, Goupil S, Garber GB, Helfand SL. An accelerated assay for the identification of lifespan-extending interventions in Drosophila melanogaster. Proc Natl Acad Sci USA. 2004;101(35):12980-5.
  48. Borra MT, Smith BC, Denu JM. Mechanism of human SIRT1 activation by resveratrol. J Biol Chem. 2005 Mar 4.
  49. Douillet-Breuil AC, Jeandet P, Adrian M, Bessis R. Changes in the phytoalexin content of various Vitis spp. in response to ultraviolet C elicitation. J Agric Food Chem. 1999;47(10):4456-61.
  50. Roy AM, Baliga MS, Elmets CA, Katiyar SK. Grape seed proanthocyanidins induce apoptosis through p53, Bax, and caspase 3 pathways. Neoplasia. 2005;7(1):24-36.
  51. Mittal A, Elmets CA, Katiyar SK. Dietary feeding of proanthocyanidins from grape seeds prevents photocarcinogenesis in SKH-1 hairless mice: relationship to decreased fat and lipid peroxidation. Carcinogenesis. 2003;24(8):1379-88.
  52. Zhao J, Wang J, Chen Y, Agarwal R. Anti-tumor-promoting activity of a polyphenolic fraction isolated from grape seeds in the mouse skin two-stage initiation-promotion protocol and identification of procyanidin B5-3’-gallate as the most effective antioxidant constituent. Carcinogenesis. 1999;20(9):1737-45.
  53. Shi J, Yu J, Pohorly JE, Kakuda Y. Polyphenolics in grape seeds-biochemistry and functionality. J Med Food. 2003;6(4):291-9.
  54. Phan TT, See P, Lee ST, Chan SY. Protective effects of curcumin against oxidative damage on skin cells in vitro: its implication for wound healing. J Trauma. 2001;51(5):927-31.
  55. Huang MT, Newmark HL, Frenkel K. Inhibitory effects of curcumin on tumorigenesis in mice. J Cell Biochem Suppl. 1997;27:26-34.
  56. Di Mambro VM, Fonseca MJ. Assays of physical stability and antioxidant activity of a topical formulation added with different plant extracts. J Pharm Biomed Anal. 2005;37(2):287-95.
  57. Yokota T, Nishio H, Kubota Y, Mizoguchi M. The inhibitory effect of glabridin from licorice extracts on melanogenesis and inflammation. Pigment Cell Res. 1998;11(6):355-61.

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz